Cykl wykładów “Jak (się) uczyć o Pamiętniku z powstania warszawskiego”
Maciej Byliniak „Co słychać w Pamiętniku z powstania warszawskiego„
Prelekcja poświęcona roli rytmu oraz dźwięków w Pamiętniku z powstania warszawskiego. O tym, w jaki sposób rytm opowieści staje się narzędziem pozwalającym wyrazić doświadczenie powstania. O dużych i małych rytmach codzienności powstańczej Warszawy i o tym, jak zmieniają się one wraz z rozpadem przestrzeni miasta. Oraz o związkach rytmu opowieści i rytmu doświadczenia z warstwą dźwiękową tekstu.
Maciej Byliniak – Badacz i popularyzator dźwiękowej spuścizny Mirona Białoszewskiego – nagrań magnetofonowych i radiowych. Edytor 13. i 14. tomu Utworów zebranych Mirona Białoszewskiego (wiersze rozproszone i niepublikowane, 2017, we współpracy z Marianną Sokołowską) oraz płyt „Miron Białoszewski plays Adam Mickiewicz Dziady” (2012) i „Białoszewski do słuchu” (2014) wydanych przez Bôłt Records. Współautor instalacji „Szumy, zlepy, dźwięki” (2011) opartej na nagraniach magnetofonowych Białoszewskiego. Redaktor, tłumacz.
Agnieszka Karpowicz (Uniwersytet Warszawski), „Narracja pacyfistyczna”
Prelekcja poświęcona będzie mówionej formie Pamiętnika… i roli oralności w tym utworze i w opowiadaniu o traumatycznych wydarzeniach XX-wiecznej historii. Zastanowimy się nad celem i znaczeniem odwoływania się przez Białoszewskiego do żywej, ustnej opowieści i języka potocznego w Pamiętniku…, również w odniesieniu do opowieści powstańczych pozyskiwanych metodą oral history. W konsekwencji utwór Białoszewskiego przedstawiony zostanie jako narracja empatyczna o wymowie pacyfistycznej.
Agnieszka Karpowicz – dr hab., prof. UW w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, wiceprezes Fundacji im. Mirona Białoszewskiego. Literaturoznawczyni, kulturoznawczyni, mironolożka. Współautorka mapy Warszawy Mirona Białoszewskiego: http://topo-grafie.uw.edu.pl/miron/), współkuratorka wystawy Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego w Muzeum Warszawy Oddział Praga (2016), współkuratorka wystawy Białoszewski nieosobny w Muzeum Warszawy Oddział Wola (2022). Autorka książek: Kolaż. Awangardowy gest kreacji (2007); Proza życia. Mowa, pismo, literatura (2012); współredaktorka m. in. książki „Tętno pod tynkiem”. Warszawa Mirona Białoszewskiego (2013).
Igor Piotrowski (Uniwersytet Warszawski), Osobne narracje okupacyjne: Białoszewski, Hering, Murawska
Wykład dotyczy przeżyć okupacyjnych przetworzonych w formę opowiadań przez Ludwika Heringa oraz zawartych we wspomnieniach Ludmiły Murawskiej. Ważnym elementem jest wydobycie kontekstów ich powstania, odrębności oraz konfrontacja z Pamiętnikiem z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego – staram się wskazać najważniejsze różnice, ale i punkty wspólne dla tych trzech świadectw, przy czym użyteczna okazała się tu zaczerpnięta z praktyki całej trójki kategoria osobności.
Igor Piotrowski – dr hab., pracownik Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Pracowni Studiów Miejskich w Instytucie Kultury Polskiej UW, członek Komitetu Głównego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Autor licznych studiów poświęconych Warszawie, ze szczególnym uwzględnieniem związków z nią pisarzy różnych epok – w tym m.in. monografii poświęconej ulicy Chłodnej – Chłodna. Wielkość i zapomnienie warszawskiej ulicy w świetle literatury polskiej, wspomnień i fotografii (2007). Miron Białoszewski jest jego przedmiotem zainteresowania badawczego i popularyzacji (m.in. współtwórca mapy Mirona), ale w takiej samej mierze źródłem inspiracji jako praktyk badań miejskich i – szerzej – kulturowych.
Adam Poprawa (Uniwersytet Wrocławski), „O Pamiętniku z powstania warszawskiego„
Białoszewski długo dochodził do tego dzieła (istotne przeżycie – pamięć – wzmianki o powstaniu w tekstach dziennikarskich – opowiadanie – pisanie). W końcu powstał Pamiętnik z powstania warszawskiego, arcydzieło, które przyniosło autorowi popularność. Dzieje recepcji. Książka inspiruje do dzisiaj nie tylko interpretacyjnie, ale też jest używana w sporach politycznych. Pamiętnik jawi się jako tekst antymitologiczny i mityzujący zarazem. Wojna w Ukrainie stała się nowym kontekstem lektury. Bruliony Pamiętnika jako inna książka.
Adam Poprawa (1959) – filolog, pisarz. Autor wielu publikacji nt. twórczości Białoszewskiego, edytor odcenzurowanej wersji Pamiętnika z powstania warszawskiego (2014), poszerzonego wydania Języka poetyckiego Mirona Białoszewskiego Stanisława Barańczaka (2016), wyboru dziennikarskich tekstów Białoszewskiego (2022), współedytor Białoszewskiego przed Dziennikiem (2010). Prozaik zainspirowany dziełem M. B.
Anna Sobolewska (Fundacja im. Mirona Białoszewskiego), „Materia miasta w Pamiętniku z powstania warszawskiego. Funkcje rzeczy – destrukcja i nowe życie”
Prowadząca przedstawi obraz zniszczenia Warszawy w Pamiętniku z powstania warszawskiego, badając, jak narrator tego utworu pokazuje wojenne zmiany w materii miasta. Miron Białoszewski notuje nie tylko systematyczne akty destrukcji, ale także powstawanie nowych obiektów wspierających życie wspólnotowe i walkę, jak barykady, kuchnie i dobrze wyposażone piwnice. Równocześnie prowadzi narrację wokół małych przedmiotów, cennych w czasie wojny. Zmiany w materii miasta są związane z nowymi funkcjami, jakie musiały pełnić podwórka, piwnice, ulice, zagrodzone przez barykady na linii ostrzału i obrony. Nowe życie materii miasta związane jest z nowym wymiarem relacji międzyludzkich. W Pamiętniku z powstania warszawskiego narracja o zniszczeniu miasta łączy się z nowym widzeniem dokumentarnym i poetyckim, a także przedstawieniem świata rzeczy jako nieoddzielnych od ludzkich losów.
Anna Sobolewska – prof. dr hab., eseistka i historyk literatury. Od 1974 r. związana z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; wiceprezes Fundacji im. Mirona Białoszewskiego. Autorka m. in. książek: Mistyka dnia powszedniego. Poetyka doświadczeń wewnętrznych (1992), Maksymalnie udana egzystencja. Szkice o życiu i twórczości Mirona Białoszewskiego (1997), Cela. Odpowiedź na zespół Downa (2002, książka nominowana do nagrody literackiej „Nike”). Bierze aktywny udział w pracach Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów oraz – od czasu urodzenia córki Cecylii z zespołem Downa – w pracach krajowych i zagranicznych stowarzyszeń rodziców dzieci z niepełnosprawnością umysłową.
Tadeusz Sobolewski (Fundacja im. Mirona Białoszewskiego), „Miron Białoszewski – poeta codzienności i rzeczy ostatecznych, przeżywanych razem z ludźmi”
„Liczyli wciąż na ocalenie, więc może nie [byli] skazani?” – Pamiętnik z powstania warszawskiego wyraża najpełniej tę Mironową filozofię przetrwania. Podczas wykładu odpowiemy na pytanie, co znaczą słowa: „Nie dopuścić do katastrofy na tym jednym kawałku”? Lekcja będzie dotyczyła etycznego przesłania utworu Białoszewskiego.
Tadeusz Sobolewski – dziennikarz ”Gazety Wyborczej”, absolwent polonistyki UW, krytyk i publicysta. Autor eseistycznych książek (m.in. Dziecko Peerelu, 2000 ; Malowanie na Targowej, 2003; Kino swoimi słowami, 2012). W roku 1970 znalazł się w kręgu przyjaciół Mirona Białoszewskiego. Jego portret zawarł w książce Człowiek Miron (2012). Współautor telewizyjnej adaptacji Pamiętnika z powstania warszawskiego w reż. Marii Zmarz-Koczanowicz (2004).