Wykłady on line „Jak (się) uczyć o Pamiętniku z powstania warszawskiego”

Cykl wykładów “Jak (się) uczyć o Pamiętniku z powstania warszawskiego”  

Maciej Byliniak „Co słychać w Pamiętniku z powstania warszawskiego

Prelekcja poświęcona roli rytmu oraz dźwięków w Pamiętniku z powstania warszawskiego. O tym, w jaki sposób rytm opowieści staje się narzędziem pozwalającym wyrazić doświadczenie powstania. O dużych i małych rytmach codzienności powstańczej Warszawy i o tym, jak zmieniają się one wraz z rozpadem przestrzeni miasta. Oraz o związkach rytmu opowieści i rytmu doświadczenia z warstwą dźwiękową tekstu.

Maciej Byliniak – Badacz i popularyzator dźwiękowej spuścizny Mirona Białoszewskiego – nagrań magnetofonowych i radiowych. Edytor 13. i 14. tomu Utworów zebranych Mirona Białoszewskiego (wiersze rozproszone i niepublikowane, 2017, we współpracy z Marianną Sokołowską) oraz płyt „Miron Białoszewski plays Adam Mickiewicz Dziady” (2012) i „Białoszewski do słuchu” (2014) wydanych przez Bôłt Records. Współautor instalacji „Szumy, zlepy, dźwięki” (2011) opartej na nagraniach magnetofonowych Białoszewskiego. Redaktor, tłumacz.

Agnieszka Karpowicz (Uniwersytet Warszawski), „Narracja pacyfistyczna”

Prelekcja poświęcona będzie mówionej formie Pamiętnika… i roli oralności w tym utworze i w opowiadaniu o traumatycznych wydarzeniach XX-wiecznej historii. Zastanowimy się nad celem i znaczeniem odwoływania się przez Białoszewskiego do żywej, ustnej opowieści i języka potocznego w Pamiętniku…, również  w odniesieniu do opowieści powstańczych pozyskiwanych metodą oral history. W konsekwencji utwór Białoszewskiego przedstawiony zostanie jako narracja empatyczna o wymowie pacyfistycznej.

Agnieszka Karpowicz – dr hab., prof. UW w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, wiceprezes Fundacji im. Mirona Białoszewskiego. Literaturoznawczyni, kulturoznawczyni, mironolożka. Współautorka mapy Warszawy Mirona Białoszewskiego: http://topo-grafie.uw.edu.pl/miron/),  współkuratorka wystawy Znikające krajobrazy. „Opowieść przestrzenna” Mirona Białoszewskiego w Muzeum Warszawy Oddział Praga (2016), współkuratorka wystawy Białoszewski nieosobny w Muzeum Warszawy Oddział Wola (2022). Autorka książek: Kolaż. Awangardowy gest kreacji (2007); Proza życia. Mowa, pismo, literatura (2012); współredaktorka m. in. książki „Tętno pod tynkiem”. Warszawa Mirona Białoszewskiego (2013). 

Igor Piotrowski (Uniwersytet Warszawski), Osobne narracje okupacyjne: Białoszewski, Hering, Murawska

Wykład dotyczy przeżyć okupacyjnych przetworzonych w formę opowiadań przez Ludwika Heringa oraz zawartych we wspomnieniach Ludmiły Murawskiej. Ważnym elementem jest wydobycie kontekstów ich powstania, odrębności oraz konfrontacja z Pamiętnikiem z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego – staram się wskazać najważniejsze różnice, ale i punkty wspólne dla tych trzech świadectw, przy czym użyteczna okazała się tu zaczerpnięta z praktyki całej trójki kategoria osobności.

 

Igor Piotrowski  dr hab., pracownik Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Pracowni Studiów Miejskich w Instytucie Kultury Polskiej UW, członek Komitetu Głównego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego. Autor licznych studiów poświęconych Warszawie, ze szczególnym uwzględnieniem związków z nią pisarzy różnych epok  w tym m.in. monografii poświęconej ulicy Chłodnej  Chłodna. Wielkość i zapomnienie warszawskiej ulicy w świetle literatury polskiej, wspomnień i fotografii (2007). Miron Białoszewski jest jego przedmiotem zainteresowania badawczego i popularyzacji (m.in. współtwórca mapy Mirona), ale w takiej samej mierze źródłem inspiracji jako praktyk badań miejskich i  szerzej  kulturowych.

Adam Poprawa (Uniwersytet Wrocławski), „O Pamiętniku z powstania warszawskiego

Białoszewski długo dochodził do tego dzieła (istotne przeżycie – pamięć – wzmianki o powstaniu w tekstach dziennikarskich – opowiadanie – pisanie). W końcu powstał Pamiętnik z powstania warszawskiego, arcydzieło, które przyniosło autorowi popularność. Dzieje recepcji. Książka inspiruje do dzisiaj nie tylko interpretacyjnie, ale też jest używana w sporach politycznych. Pamiętnik jawi się jako tekst antymitologiczny i mityzujący zarazem. Wojna w Ukrainie stała się nowym kontekstem lektury. Bruliony Pamiętnika jako inna książka.

Adam Poprawa (1959) – filolog, pisarz. Autor wielu publikacji nt. twórczości Białoszewskiego, edytor odcenzurowanej wersji Pamiętnika z powstania warszawskiego (2014), poszerzonego wydania Języka poetyckiego Mirona Białoszewskiego Stanisława Barańczaka (2016), wyboru dziennikarskich tekstów Białoszewskiego (2022), współedytor Białoszewskiego przed Dziennikiem (2010). Prozaik zainspirowany dziełem M. B.

Anna Sobolewska (Fundacja im. Mirona Białoszewskiego), „Materia miasta w Pamiętniku z powstania warszawskiego. Funkcje rzeczy –  destrukcja i nowe życie”

Prowadząca przedstawi obraz zniszczenia Warszawy w Pamiętniku z powstania warszawskiego, badając, jak narrator tego utworu pokazuje wojenne zmiany w materii miasta. Miron Białoszewski notuje nie tylko systematyczne akty destrukcji, ale także powstawanie nowych obiektów wspierających życie wspólnotowe i walkę, jak barykady, kuchnie i dobrze  wyposażone piwnice.  Równocześnie prowadzi narrację wokół małych przedmiotów, cennych w czasie wojny. Zmiany w materii miasta są związane z nowymi  funkcjami, jakie musiały pełnić podwórka, piwnice, ulice, zagrodzone przez barykady na linii ostrzału i obrony. Nowe życie materii miasta związane jest z nowym wymiarem relacji międzyludzkich. W Pamiętniku z powstania warszawskiego  narracja o zniszczeniu miasta łączy się z nowym widzeniem dokumentarnym i poetyckim, a także przedstawieniem świata rzeczy jako nieoddzielnych od ludzkich losów.

Anna Sobolewska – prof. dr hab., eseistka i historyk literatury. Od 1974 r. związana z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; wiceprezes Fundacji im. Mirona Białoszewskiego. Autorka m. in. książek:  Mistyka dnia powszedniego. Poetyka doświadczeń wewnętrznych (1992), Maksymalnie udana egzystencja. Szkice o życiu i twórczości Mirona Białoszewskiego (1997), Cela. Odpowiedź na zespół Downa (2002, książka nominowana do nagrody literackiej „Nike”). Bierze aktywny udział w pracach Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów oraz – od czasu urodzenia córki Cecylii z zespołem Downa – w pracach krajowych i zagranicznych stowarzyszeń rodziców dzieci z niepełnosprawnością umysłową. 

Tadeusz Sobolewski (Fundacja im. Mirona Białoszewskiego), „Miron Białoszewski – poeta codzienności i rzeczy ostatecznych, przeżywanych razem z ludźmi”

„Liczyli wciąż  na ocalenie, więc może nie [byli] skazani?” – Pamiętnik z powstania warszawskiego wyraża najpełniej tę Mironową  filozofię przetrwania. Podczas wykładu odpowiemy na pytanie, co znaczą słowa: „Nie dopuścić do katastrofy na tym jednym kawałku”? Lekcja będzie dotyczyła etycznego przesłania utworu Białoszewskiego.

Tadeusz Sobolewski – dziennikarz ”Gazety Wyborczej”, absolwent polonistyki UW, krytyk i publicysta. Autor eseistycznych książek (m.in. Dziecko Peerelu, 2000 ; Malowanie na Targowej, 2003; Kino swoimi słowami, 2012). W roku 1970 znalazł się w kręgu przyjaciół Mirona Białoszewskiego. Jego portret zawarł w książce Człowiek Miron (2012). Współautor telewizyjnej adaptacji Pamiętnika z powstania warszawskiego w reż. Marii Zmarz-Koczanowicz (2004).

 

 

 

 

Misio Holender i Le.So.

Henk Proeme w utworach Białoszewskiego występuje jako Misio Holender lub Misiek z Holandii. Od 1963 roku przyjaciel Leszka Solińskiego.

Podczas spotkania w Muzeum Woli opowiadał o mieszkaniu Mirona przy placu Dąbrowskiego, w którym często bywał, Teatrze Osobnym, a przede wszystkim o prezentowanych na wystawie pracach malarskich swojego męża – Leszka Solińśkiego, znanego z prozy i wierszy Białoszewskiego jako Le. albo Le. So.

Henk Proeme – holenderski slawista, w latach 1965–1995 pracował na Uniwersytecie w Lejdzie. Od 1960 roku kilkakrotnie był na stypendiach naukowych w Polsce. Jeden z bohaterów literackich utworów Mirona Białoszewskiego, spadkobierca – odziedziczonych po Solińskim – praw do jego twórczości.

Spotkanie poprowadziła Agnieszka Karpowicz (Fundacja im. Mirona Białoszewskiego).

Anna Sobolewska i „Filmikowanie”

Anna Sobolewska, wraz z mężem Tadeuszem Sobolewskim oraz matką, niewidomą poetką Jadwigą Stańczakową, należała do grona przyjaciół Mirona od początku lat 70. do śmierci poety. Brała udział w jego eksperymentach filmowych współtworzonych z Adą Buraczewską i Romanem Klewinem. Podczas spotkania opowiadała o tym wciąż mało znanym aspekcie twórczości Białoszewskiego i podzieli się swoimi wspomnieniami. Początki „filmikowania” sięgają połowy lat 70. Inspiracją do tworzonych na wąskiej taśmie improwizowanych filmów były codzienne sytuacje, a także sny poety.

Anna Sobolewska – prof. dr hab., eseistka i historyk literatury. Od 1974 r. związana z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, wiceprezes Fundacji im. Mirona Białoszewskiego. Autorka m. in. książek: Mistyka dnia powszedniego. Poetyka doświadczeń wewnętrznych (1992), Maksymalnie udana egzystencja. Szkice o życiu i twórczości Mirona Białoszewskiego (1997), Cela. Odpowiedź na zespół Downa (2002, książka nominowana do nagrody literackiej „Nike”). Bierze aktywny udział w pracach Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów oraz – od czasu urodzenia córki Cecylii z zespołem Downa – w pracach krajowych i zagranicznych stowarzyszeń rodziców dzieci z niepełnosprawnością umysłową.

Spotkanie poprowadziła Agnieszka Karpowicz (Fundacja im. Mirona Białoszewskiego).

30 czerwca 2022: otwarcie instalacji dźwiękowej Wojciecha Bąkowskiego „Przerwy między wierszami”

 

Wojciech Bąkowski o instalacji

„Praca początkowo miała być umieszczona w przestrzeni publicznej, gdzieś w Warszawie, jako dźwiękowy pomnik Mirona Białoszewskiego. Z nieznanych mi względów do realizacji tej nie doszło i utwór trafił do szuflady na 10 lat. Prezentacja w Muzeum Woli jest pierwszą jego publikacją. „Przerwy między wierszami” to kompozycja dźwiękowa.
Składa się z wycinków oryginalnych nagrań Białoszewskiego. Realizował je w warunkach domowych, na amatorskim sprzęcie. Zapisy zawierały wiersze w wykonaniu autorskim. Moje działanie polegało na usunięciu ich i pozostawieniu wyłącznie tego, co przypadkiem nagrało się na taśmie pomiędzy czytaniem. Słychać oddech i odgłosy sztucznej szczęki autora, samochody przejeżdżające za oknem, szelest kartek i inne, trudne do zinterpretowania elementy tła. Całość montowana jest brudno, bez prób upłynnienia dźwięku. Pocięty kolaż jest treściwy, ciepły i duszny w brzmieniu. Przywoływać ma ducha tamtych chwil i zwracać uwagę na niesamowitość zwykłości, która stanowiła ważny element przekazu wierszy i próz Białoszewskiego”.

 

Instalację można odwiedzać od 30 czerwca do 10 grudnia w Muzeum Woli przy ul. Srebrnej 12 w Warszawie